The Theory of Moral Sentiments van Adam Smith

0
Adam Smith's "The Theory of Moral Sentiments" analyseert ethiek via empathie en de invloed van een onpartijdige toeschouwer.
Adam Smith's "The Theory of Moral Sentiments" analyseert ethiek via empathie en de invloed van een onpartijdige toeschouwer.

The Theory of Moral Sentiments“, geschreven door de Schotse econoom en filosoof Adam Smith en voor het eerst gepubliceerd in 1759, vormt een belangrijk werk in de geschiedenis van de morele en politieke filosofie. Hoewel Smith vooral bekend staat om zijn latere werk “The Wealth of Nations”, biedt “The Theory of Moral Sentiments” diepgaande inzichten in de aard van menselijke sympathie en de grondslagen van goede ethiek. Dit eerste deel van onze kritische review richt zich op de kernideeën en de historische context van het werk.

Historische Context

Adam Smith schreef “The Theory of Moral Sentiments” in een tijdperk waarin de Europese verlichting op haar hoogtepunt was. De ideeën van de Verlichting over individuele vrijheid, rationaliteit en vooruitgang beïnvloedden Smith’s denken sterk. Zijn boek kan gezien worden als een reactie op de morele filosofieën van zijn tijdgenoten, waaronder David Hume, wiens ideeën over emotie en moreel oordeel een belangrijke invloed hadden op Smith.

De Kernideeën van het Werk

De rol van sympathie

Een centraal thema in “The Theory of Moral Sentiments” is het belang van sympathie (wat Smith soms omschrijft als “fellow-feeling”) voor moreel oordeel. Volgens Smith hebben mensen een natuurlijke neiging om zich in te leven in de gevoelens van anderen, en dit vermogen tot empathie vormt de basis van ons moreel oordeel. Hij stelt dat onze goedkeuring van andermans gedrag voortkomt uit een sympathieke resonantie met de emoties die aan dat gedrag ten grondslag liggen.

De onpartijdige toeschouwer

Een ander belangrijk concept in Smith’s ethische theorie is dat van de “impartial spectator” (onpartijdige toeschouwer). Deze metaforische figuur helpt individuen om hun eigen gedrag te beoordelen door zich voor te stellen hoe een onpartijdige derde persoon hierop zou reageren. Dit helpt bij het ontwikkelen van zelfregulering en morele standaarden die universeel toepasbaar zijn.

Smith’s ideeën leggen dus een nadruk op interpersoonlijke relaties en de rol van emoties in ethische overwegingen, wat een verschuiving markeert ten opzichte van meer dogmatische of religieus georiënteerde morele systemen die in zijn tijd gangbaar waren.

Analyse van de Structuur van “The Theory of Moral Sentiments”

Overzicht van de Hoofdstukken

“The Theory of Moral Sentiments” is opgedeeld in verschillende delen, die elk verschillende aspecten van morele psychologie en ethiek behandelen. Het werk begint met een discussie over de rol van sympathie in morele oordelen, gevolgd door een analyse van de factoren die ons gevoel voor wat passend is beïnvloeden. Vervolgens onderzoekt Smith de oorsprong en functie van morele regels, en eindigt hij met een beschouwing over de verschillende morele karaktereigenschappen.

Deel I: Over de Eigenliefde

In dit deel benadrukt Smith dat, hoewel mensen van nature uit eigenbelang handelen, zij ook een aangeboren vermogen hebben om empathie te voelen en morele beslissingen te nemen op basis van hoe hun acties anderen beïnvloeden.

Deel II: Over Merit en Verdienstelijkheid

Hier verkent Smith het concept van rechtvaardigheid en introduceert hij het idee van de onpartijdige toeschouwer, die een centrale rol speelt in het beoordelen van de rechtvaardigheid van ons eigen en andermans handelen.

Deel III: Over de Grondslagen van Moraliteit

Smith verdiept zich in de oorsprong van onze morele ideeën, die hij toeschrijft aan de menselijke natuur en de sociale omgeving waarin individuen opgroeien.

Analyse van Smith’s Argumentatie

Adam Smith maakt gebruik van zowel filosofische reflectie als voorbeelden uit het dagelijks leven om zijn punten te ondersteunen. Zijn stijl is zowel analytisch als narratief, wat bijdraagt aan een rijk en toegankelijk discours. Zijn methodologie combineert empirische observaties met normatieve ethiek, wat typerend is voor het Verlichtingsdenken waarvan hij deel uitmaakt.

Door deze gestructureerde benadering legt Smith een fundament voor het begrijpen van moreel gedrag dat niet alleen berust op rationele overwegingen, maar ook diep geworteld is in emotionele en sociale interacties. Dit biedt een brede basis voor verdere verkenning van ethische theorieën en de ontwikkeling van moderne psychologische en sociologische theorieën.

Receptie en Kritiek op “The Theory of Moral Sentiments”

Historische Receptie

Na de publicatie werd “The Theory of Moral Sentiments” overwegend positief ontvangen. Het bood een frisse kijk op de aard van ethiek en werd gezien als een belangrijke bijdrage aan de filosofie. Smith’s vriend en tijdgenoot, David Hume, prees het werk voor zijn diepgaande inzichten en benadering van menselijk gedrag. In de 18e en vroege 19e eeuw droeg het werk bij aan de ontwikkeling van de morele filosofie en legde het een basis voor verdere discussies over economie, politiek en ethiek.

Moderne Kritieken

In de moderne tijd heeft Smith’s werk zowel bewondering als kritiek gekregen. Critici wijzen op enkele beperkingen van zijn theorie, zoals:

Kritiek op de Rol van Sympathie

Sommige hedendaagse filosofen betogen dat Smith te veel nadruk legt op sympathie als basis voor ethische oordelen. Zij stellen dat sympathie kan leiden tot partijdigheid en niet altijd een betrouwbare basis is voor rechtvaardigheid.

Vragen over de ‘Onpartijdige Toeschouwer’

Critici hebben ook vraagtekens gezet bij het concept van de onpartijdige toeschouwer. Zij betogen dat dit concept te abstract is en dat het moeilijk kan zijn voor individuen om daadwerkelijk een volledig onpartijdige houding aan te nemen, gezien hun persoonlijke en culturele vooringenomenheden.

Integratie met “The Wealth of Nations”

Er is veel academische discussie geweest over de relatie tussen “The Theory of Moral Sentiments” en “The Wealth of Nations”. Sommige geleerden zien een conflict tussen Smith’s beschrijving van altruïstische sentimenten in het ene werk en de nadruk op eigenbelang in het andere. Anderen betogen echter dat beide werken complementair zijn en samen een meer volledig beeld geven van menselijke sociale en economische interacties.

Hedendaagse Relevantie

Ondanks deze kritieken blijft “The Theory of Moral Sentiments” een fundamenteel werk in de filosofie. Het heeft hedendaagse discussies beïnvloed over onderwerpen als de rol van emoties in ethiek, de betekenis van morele gevoelens en de aard van sociale gerechtigheid. Smith’s ideeën worden nog steeds bestudeerd en toegepast in verschillende disciplines, waaronder psychologie, economie, en politieke wetenschappen.

Conclusie

“The Theory of Moral Sentiments” van Adam Smith blijft een invloedrijk werk dat essentiële vragen stelt over de aard van menselijk gedrag en ethiek. Smith’s inzichten in de rol van sympathie en de functie van de onpartijdige toeschouwer bieden een waardevolle basis voor het begrijpen van morele oordelen en menselijke interacties. Ondanks enkele kritieken, met name over de praktische toepasbaarheid van zijn concepten in hedendaagse, diverse samenlevingen, blijven zijn ideeën relevant en stimulerend.

Smith’s werk heeft een brug geslagen tussen persoonlijke ethiek en sociale economie, wat bijzonder vernieuwend was in zijn tijd en nog steeds relevant is in hedendaagse discussies over de balans tussen persoonlijk belang en gemeenschappelijk goed. “The Theory of Moral Sentiments” biedt niet alleen historisch inzicht, maar dient ook als een blijvende uitnodiging tot reflectie over hoe morele gevoelens en economische principes samen het menselijk gedrag vormen.

Aanbevolen Bronnen

Voor verdere studie en een dieper begrip van Adam Smith’s ethische theorieën, zijn de volgende bronnen aanbevolen:

  1. Raphael, D.D., and A.L. Macfie, eds. “The Theory of Moral Sentiments” (Oxford University Press, 1976) – Een kritische editie met uitgebreide aantekeningen.
  2. Haakonssen, Knud. “The Cambridge Companion to Adam Smith” (Cambridge University Press, 2006) – Biedt een reeks essays die verschillende aspecten van Smith’s werk onderzoeken, inclusief zijn ethische theorieën.
  3. Otteson, James R. “Adam Smith’s Marketplace of Life” (Cambridge University Press, 2002) – Een diepgaande analyse van zowel “The Theory of Moral Sentiments” als “The Wealth of Nations” en hun onderlinge verbanden.

Deze bronnen bieden zowel de beginner als de gevorderde lezer een uitgebreid overzicht van Smith’s denken en de verschillende interpretaties en kritieken die zijn ideeën door de jaren heen hebben ontvangen. Ze zijn essentieel voor iedereen die geïnteresseerd is in de fundamenten van moderne economische en morele theorieën.

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in