Protagoras, geboren rond 490 voor Christus in Abdera, was een Griekse filosoof die een cruciale rol speelde in de ontwikkeling van het sofisme en de pre-Socratische filosofie. Zijn bekendste uitspraak “De mens is de maat van alle dingen” vormde de kern van zijn filosofische denken en bracht belangrijke vragen over kennis, relativisme en ethiek naar voren. In dit artikel duiken we dieper in op het leven en de filosofie van Protagoras, en verkennen we zijn blijvende invloed op de westerse filosofie.
Inhoudsopgave
Het Leven van Protagoras
Protagoras werd geboren in Abdera, een oude Griekse stad in Thracië, en groeide op in een tijd waarin de filosofie begon te bloeien. Hij wordt vaak geassocieerd met Athene, waar hij het grootste deel van zijn leven doorbracht en waar hij zijn filosofische ideeën verspreidde. Hoewel weinig details over zijn persoonlijke leven bewaard zijn gebleven, weten we dat hij een veelgevraagd leraar was en bekend stond om zijn retorische vaardigheden.
Protagoras’ Filosofie
Relativisme en De Mens als Maatstaf
Protagoras staat bekend om zijn uitspraak: “De mens is de maat van alle dingen, van wat is dat het is, en van wat niet is dat het niet is.” Deze verklaring vormt de kern van zijn filosofie en drukt het idee van relativisme uit. Protagoras geloofde dat kennis subjectief is en dat wat voor de ene persoon waar is, mogelijk niet waar is voor een ander.
Dit relativisme had diepgaande implicaties voor de ethiek. Als alles relatief is, hoe kunnen we dan universele morele normen vaststellen? Protagoras stelde dat ethische normen door de samenleving werden bepaald en dat ze afhankelijk waren van de overeenstemming van mensen. Dit idee werd bekritiseerd door filosofen zoals Plato, die geloofden in objectieve waarheid en universele morele waarden.
De Rol van Onderwijs
Protagoras stond ook bekend als een voorstander van onderwijs en retorica. Hij geloofde dat het de plicht van een leraar was om studenten te helpen hun retorische vaardigheden te ontwikkelen, zodat ze effectieve sprekers en redenaars konden worden. Dit had een grote invloed op het onderwijs in het oude Griekenland en op latere retorische tradities.
Protagoras en de Sofisten
Protagoras wordt vaak geassocieerd met de sofisten, een groep filosofen uit het oude Griekenland die zich specialiseerden in retoriek en het onderwijzen van argumentatieve vaardigheden. De sofisten werden vaak bekritiseerd door andere filosofen, zoals Plato, die hen beschouwden als opportunistische leraren die relativisme en retorische trucs gebruikten om hun eigen belangen te dienen.
Het relativisme van Protagoras bracht hem in conflict met de traditionele filosofen van zijn tijd, die geloofden in de mogelijkheid van het kennen van absolute waarheden. Dit conflict tussen relativisme en objectivisme blijft een centraal thema in de filosofie en heeft invloed gehad op latere denkers zoals Immanuel Kant en Friedrich Nietzsche.
Invloed op de Moderne Filosofie
Hoewel Protagoras in de loop der eeuwen in de vergetelheid is geraakt, heeft zijn filosofie een blijvende invloed gehad op de moderne filosofie. Het idee van relativisme, dat kennis afhankelijk is van individuele perspectieven, heeft invloed gehad op het pragmatisme van filosofen zoals William James en Charles Peirce.
Bovendien heeft Protagoras’ nadruk op retorica en argumentatie een blijvende impact gehad op het onderwijs en de communicatie. Zijn ideeën over de rol van de leraar bij het ontwikkelen van retorische vaardigheden zijn nog steeds relevant in moderne onderwijsmethoden.
Conclusie
Protagoras was een belangrijke figuur in de ontwikkeling van de Griekse filosofie en de sofistische traditie. Zijn ideeën over relativisme, de rol van de mens als maatstaf en de waarde van retorische vaardigheden hebben de loop van de westerse filosofie beïnvloed en hebben nog steeds relevantie in de moderne wereld. Hoewel zijn filosofische opvattingen vaak werden betwist en bekritiseerd, blijft Protagoras een intrigerende figuur in de geschiedenis van de filosofie.
Bronnen en meer informatie
- Barnes, Jonathan. The Presocratic Philosophers. Routledge, 2010.
- Kerferd, G.B. The Sophistic Movement. Cambridge University Press, 1981.
- Sprague, Rosamond Kent. The Older Sophists: A Complete Translation by Several Hands of the Fragments in Die Fragmente der Vorsokratiker, Edited by Diels-Kranz. Indiana University Press, 1972.
